آشنایی با خواص منحصر به فرد زعفران
زعفران ارزشمندترین ادویه در جهان محسوب می‌شود ولی میزان بسیار اندکی از آن سرشار از خواص و فواید فراوان است. ادویه زعفران از پرچم‌های گل زعفران به دست می‌آید و علت قیمت بالای آن به کاشت و روش برداشت آن بازمی‌گردد. علاوه بر اینکه هر پیاز زعفران معمولاً فقط یک گل می‌دهد، برداشت هر گل نیازمند شرایط خاصی بوده و با دست انجام می‌شود و پس از برداشت، پرچم‌های گل زعفران باید به سرعت با دست جدا شوند.
در ادامه به معرفی و بررسی فواید ناشی از افزودن زعفران به رژیم غذایی پرداخته و مهمترین خواص زعفران را تشریح می‌نماییم.
آنتی‌اکسیدان بسیار قوی
زعفران حاوی انواعی از ترکیبات مفید است که به‌عنوان آنتی‌اکسیدان عمل کرده و از سلول‌های بدن در مقابل رادیکال‌های آزاد و آسیب ناشی از اکسیداسیون محافظت می‌کنند. آنتی‌اکسیدان‌های اصلی زعفران عبارت‌اند از: کروسین و کروسِتین که مسئول رنگ زعفران هستند، پیکروکروسین که مسئول طعم زعفران است، سافرانال که مسئول رایحه زعفران است و کامپفرول.
کروسین و کروستین رنگ‌دانه‌هایی از خانواده کاروتن هستند که رنگ قرمز زعفران را به آن می‌بخشند و از خصوصیات ضدافسردگی، ضد فرسایش سلول‌های مغزی، کاهش التهاب در بدن، کاهش اشتها و کمک به کاهش وزن برخوردارند.
سافرانال موجود در زعفران نیز در رایحه و طعم استثنایی زعفران دخیل بوده و در بهبود روحیه، قابلیت یادگیری و حافظه و نیز جلوگیری از آسیب اکسیداسیون به سلول‌های مغزی مؤثر است.
ماده کامپفرول نیز که در گلبرگ‌های گل زعفران یافت می‌شود از قابلیت‌هایی مانند کاهش التهاب در بدن، خواص ضدسرطان و ضدافسردگی برخوردار است.
یکی دیگر از محصولاتی که حاوی آنتی اکسیدان بسیار قوی است و شما می‌توانید آن را از بارجیل تهیه کنید، کامکوات است. کامکوات یکی از کوچکترین اعضای خانواده مرکبات بوده و اندازه‌ای کمی بزرگ‌تر از دانه انگور دارد ولی اگر آن را به دهان بگذارید طعم ترش و شیرین آن شما را شگفت‌زده می‌کند.
بهبود روحیه و برطرف کردن عوارض افسردگی
زعفران از خاصیت بهبود روحیه برخوردار بوده و درپژوهش‌هایی قابلیت درمان افسردگی خفیف تا متوسط با مصرف آن اثبات شده است. در پژوهش‌های دیگر نشان داده شده است که مصرف ۳۰ میلی‌گرم زعفران در روز می‌تواند اثربخشی بیشتری نسبت به برخی داروهای متداول درمان افسردگی داشته باشد. به‌علاوه، مصرف زعفران عوارض جانبی کمتری نسبت به مصرف این داروها دارد. همچنین نشان داده شده است که گلبرگ زعفران نیز مانند پرچم آن از این خواص ضدافسردگی برخوردار است. البته با توجه به کمبود پژوهش‌های کافی در این زمینه هنوز نمی‌توان زعفران را به‌عنوان جایگزین کامل داروهای درمان افسردگی تجویز نمود.
قابلیت ضدسرطان
همان‌طور که اشاره شد زعفران سرشار از آنتی‌اکسیدان‌هایی است که رادیکال‌های آزاد مضر را خنثی می‌کنند. گفتنی است که آسیب ناشی از این رادیکال‌های آزاد منجر به بروز بیماری‌های مزمن از قبیل سرطان می‌شود. در پژوهش‌‌هایی نشان داده شده است که زعفران در برخورد با سلول‌های سرطان روده آنها را نابود می‌کند درحالی‌که به سلول‌های معمولی آسیب نمی‌رساند. این اثر زعفران در مواجهه با سلول‌های سرطان پوست، مغز استخوان، پروستات، ریه، سینه، دهانه رحم و غیره نیز مشاهده شده است.
علاوه بر خواصیت ضدسرطان زعفران، در پژوهش‌های دیگر نشان داده شده است که کروسین که ماده آنتی‌اکسیدان اصلی زعفران است سلول‌های سرطانی را در مقابل داروهای شیمی‌درمانی آسیب‌پذیرتر می‌کند.
قابلیت کاهش عوارض سندرم پیش قاعدگی
سندرم پیشاقاعدگی به عوارض فیزیکی، روحی و روانی اطلاق می‌شود که قبل از بروز عادت ماهانه بروز می‌کنند. مطابق با پژوهش‌ها با مصرف زعفران می‌توان از شدت این عوارض کاست و با گنجاندن ۳۰ میلی‌گرم زعفران در روز میزان عوارضی مانند کلافگی، سردرد، هوس‌های غذایی و درد را کاهش داد. در پژوهش‌های دیگر نیز نشان داده شده است که فقط بوییدن زعفران برای ۲۰ دقیقه در روز می‌تواند عوارضی مانند اضطراب و استرس ناشی از این سندرم را بهبود دهد.
قابلیت کاهش اشتها و کمک به کاهش وزن
مصرف مکرر تنقلات عادتی است که می‌تواند منجر به افزایش وزن ناخواسته شود و مصرف زعفران می‌تواند با کاهش اشتها، این عادت را کاهش داده و منجر به کاهش وزن شود. در پژوهش‌ها نشان داده شده است که در دوره‌ای مشخص، افرادی که زعفران مصرف می‌کنند نسبت به افرادی که زعفران مصرف نمی‌کنند کاهش وزن بیشتری داشته و شاخص توده بدن و درصد چربی بدن آنها بیشتر کاهش می‌یابد. البته گفتنی است که دانشمندان هنوز به علت قطعی کاهش اشتها با مصرف زعفران پی نبرده و برخی از آنها بهبود روحیه با مصرف زعفران را عامل کاهش اشتها می‌دانند.
کاهش عوامل خطرزا در بیماری‌های قلبی
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که خواص آنتی‌اکسیدان زعفران از قابلیت کاهش کلسترول و جلوگیری از انسداد رگ‌های خونی و سرخرگ‌ها برخوردار هستند.
کاهش سطح قند خون
زعفران می‌تواند سطح قند خون را کاهش داده و حساسیت انسولین را افزایش دهد و به این ترتیب برای افراد دچار دیابت بسیار مفید باشد.
قابلیت بهبود بینایی در افراد بزرگسال
قابلیت زعفران در مقابله با آسیب رادیکال‌های آزاد می‌تواند در بهبود بینایی افراد بزرگسال دچار فرسایش شبکیه یا ماکولا بسیار مؤثر باشد.
قابلیت بهبود حافظه در افراد دچار آلزایمر
آنتی‌اکسیدان‌های موجود در زعفران از قابلیت بهبود درک در افراد دچار آلزایمر برخوردار بوده و می‌توانند حافظه را تقویت نمایند.
زعفران که به‌عنوان طلای سرخ شناخته می‌شود؛ یکی از محبوب‌ترین ادویه‌ها در کشورمان ایران است. ازجمله مصارف زعفران می‌توان به عطر و رنگ دادن به مرباهای مختلف اشاره کرد. البته نمی‌توان از مصرف فراوان این چاشنی در غذاهای سنتی ایران مثل آجیل پلو با چاشنی زعفران هم چشم‌پوشی کرد.
خورشت‌های خوشمزه‌ای مانند قیمه و غذاهای جذابی مانند زرشک پلو با مرغ، به خاطر وجود زعفران است که به یک غذای خاص و متفاوت تبدیل‌شده‌اند.
گاهی اوقات حتی با دیدن عکس این غذاها، ناخودآگاه احساس گرسنگی به سراغتان می‌آید. حال تصور کنید که عطروطعم غذایی که با زعفران اصیل ایرانی طبخ شده هم در فضا پیچیده باشد! غیرممکن است کسی بتواند در برابر این غذای خوشمزه، خوش‌رنگ و خوش عطر مقاومت کند.
از دیگر مصارف زعفران می‌توان به کاربرد آن در شیرینی‌پزی مثل تهیه کیک گلاب و زعفران اشاره کرد. البته در کنار شیرینی‌های خوش عطر زعفرانی مثل شیرینی پیروک زعفرانی می‌توانید شربت‌هایی که با زعفران درست شده‌اند هم سرو کنید.
راه و روش نگهداری از زعفران را میدانید؟
نگهداری از زعفران ساده است؛ می‌توانید کمی زعفران حل‌شده همیشه در یخچال داشته باشید؛ و موقع نیاز از آن استفاده کنید. البته زعفران حلش شده را بهتر است در عرض یک تا سه روز مصرف کنید تا خواص آن از بین نرود.
در کل؛ بهترین روش برای نگهداری از زعفران قرار دادن آن در جای خشک و به دور از نور و رطوبت است. چون نور و رطوبت موجب کاهش خواص درمانی و دارویی زعفران می‌شود.
چرا باید زعفران مصرف کنیم؟
می‌خواهید بدانید که چرا مصرف زعفران مهم است و باید حتما آن را به‌عنوان یکی از چاشنی‌های خوشمزه روزانه در نظر داشته باشید؟
اولین دلیل انتخاب زعفران به‌عنوان چاشنی شادی‌آور بودن آن است. روزهایی که خسته و کسل هستید و هیچ‌چیزی نمی‌تواند حالتان را خوب کند؛ یک لیوان چای زعفرانی آماده کرده و آن را نوش جان کنید. بعد از چند دقیقه می‌بینید که اثری از افسردگی به‌جا نمانده؛ و دنیا رنگ دیگری به خودش گرفته است.
البته خواص زعفران تنها به همین شادی بخش بودن آن خلاصه نمی‌شود! و این چاشنی دهها خاصیت دیگر مانند بهبود عملکرد سیستم عصبی بدن، بهبود گردش خون در بدن، حفظ شادابی پوست، پیشگیری از بروز سرطان و بهبود عملکرد دستگاه گوارش هم دارد.
مصرف چقدر زعفران در ماه مجاز است؟
باوجوداینکه زعفران خواص درمانی زیادی دارد؛ و غذاها، شیرینی‌ها و حتی دمنوش های خوشمزه باوجود زعفران است که عطروطعمی فراموش‌نشدنی پیدا می‌کنند؛ اما مصرف زعفران هم حد و اندازه دارد.
مقدار مناسب و مجاز مصرف زعفران در ماه کمتر از سه گرم است. برای اینکه این مقدار همیشه حفظ شود، بهتر است سه گرم زعفران کوبیده شده را به صورت آماده داشته باشید؛ و هر بار کمی از آن را استفاده کنید.
اگر به مقدار مناسب و مجاز مصرف زعفران در ماه توجه نداشته باشید و بی‌رویه این چاشنی قرمز خوش عطر را استفاده کنید؛ خونتان بیش‌ازحد رقیق می‌شود؛ همچنین مصرف بیش‌ازاندازه زعفران منجر به افزایش فشارخون، خونریزی بینی و طولانی شدن دوران قاعدگی خواهد شد.
چه کسانی نباید زعفران مصرف کنند؟
مقدار مناسب و مجاز مصرف زعفران در ماه برای افرادی که داروی خاصی صرف می‌کنند یا خانم‌های باردار هم متفاوت است. خانم‌های باردار بهتر است مصرف زعفران را به حداقل برسانند و در صورت نیاز آن را تحت نظر پزشک استفاده کنند. چون مصرف زعفران در دوران باردار خطر سقط‌جنین را افزایش می‌دهد.
بعضی از افراد مبتلا به بیماری‌های خاص و کسانی که دارو مصرف می‌کنند هم نباید زعفران مصرف کنند. یا اینکه میزان مصرف زعفران برایشان بسیار محدود است؛ بنابراین اگر به بیماری خاصی مبتلا هستید یا دارو مصرف می‌کنید؛ حتما با پزشک معالجتان برای مصرف این ادویه جذاب مشورت کنید.
افزودن زعفران به رژیم غذایی بسیار ساده است چراکه از آن در بسیاری از غذاهای سنتی ایرانی و منطقه خاورمیانه استفاده می‌شود. بهترین راه برای استخراج طعم و رایحه منحصربه‌فرد زعفران، خیس کردن آن در آب گرم فبل از اضافه کردن به غذا است. مصرف زعفران معمولاً عاری از خطر بوده ولی مصرف بیش از حد آن نه تنها موجب شدید و نامطلوب شدن طعم و رایحه آن می‌شود بلکه ممکن است اثرات جانبی ناراحت‌کننده‌ای نیز داشته باشد. بانوان باردار نیز باید از مصرف بیش از حد زعفران اجتاب نمایند.
منابع: health | healthline
